Teatr polski skończył 250 lat: 19-tego listopada 1765 roku odbyła się w Warszawie premiera komedii „Natręci” Józefa Bielawskiego i to wydarzenie historycy przyjęli jako urodziny teatru publicznego (narodowego) w Polsce.

Niemal punktualnie, bo tylko z tygodniowym opóźnieniem (26 listopada), Instytut Polski w Wiedniu przygotował trzy prezenty: międzynarodową konferencję naukową oraz dwie książki o tematyce teatralnej. 

Główną atrakcją pierwszej części konferencji, która odbyła się w historycznym gmachu Hofburga, w siedzibie Institut für Theater-, Film- und Medienwissenschaft, był referat Dobrochny Ratajczakowej, profesor teatrologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przeurocza pani profesor miała zaledwie 20 minut na przedstawienie 250 lat rozwoju polskiej sztuki scenicznej. Nie ukrywając ironii, stwierdziła, że będą to dzieje teatru w pigułce, i trzeba przyznać, że bardzo inteligentnie i atrakcyjnie poradziła sobie z tym zadaniem.

Gwoździem programu drugiej części odbywającej się już w siedzibie Instytutu Polskiego przy Maria am Gestade były opowieści austrackiej aktorki Eriki Pluhar zaprezentowane w ramach dyskusji z teatrologami Hilde Haider-Pregler i Janem Niedzielą. Erika Pluhar trzykrotnie zagrała w inscenizacjach polskiego reżysera Erwina Axera: w 1972 roku w „Wujaszku Wani” w Monachium, a następnie w Wiedniu: w 1974 roku w „Marii Staurt” i w „Marzycielach” Roberta Musila (1980). Słuchaczy zaskoczyła najbardziej prywatna historia Pluhar i Axera: poznali się w 1972 roku w Monachium, ale tam okazało się, że musieli się już znać podczas wojny we Lwowie, gdzie Axer jako Żyd pracował u pewnego Niemca nazwiskiem Wächter. A sekretarzem owego Wächtera był ojciec Eriki Pluhar, do którego przyjeżdżała tam z Wiednia żona z małymi córeczkami. Pluhar stwierdziła. że to piękna historia napisana przez życie. Przyznała też, że „Marzyciele” w reżyserii Axera były jej najważniejszą inscenizacją teatralną.

Szkoda tylko, że tak cenną imprezę zmąciła złośliwość chochlika technicznego, niepotrafiącego we właściwym czasie włączyć prezentacji multimedialnej. Nieporadność chochlika zakłóciła co prawda nieco przebieg imprezy, ale kiedy w końcu udało się odtworzyć fragmenty przedstawień i usłyszeliśmy też głos samego Erwina Axera, jak w wywiadzie radiowym po niemiecku opowiadał o Burgu, wszyscy byli usatysfakcjonowani i trudno było ukryć wzruszenie.

Zwieńczeniem konferencji były prezentacje książkowe. Jan Niedziela, jeden z trzech redaktorów pracy zbiorowej „Es war Leben, kein Schauspiel. Festschrift aus Anlass des 250. Jubiläums des öffentlichen Theaters in Polen” skomentował na ekranie poszczególne rozdziały książki. Wśród tekstów o inscenizacjach sztuk Sławomira Mrożka na szczególną uwagę zasługują przede wszystkim wspomnienia niemieckojęzycznych aktorów, którzy współpracowali z polskimi reżyserami: Konradem Swinarskim, Andrzejem Wajdą i Grzegorzem Jarzyną. I trzeba przyznać, że już samo przekartkowanie tej książki obiecuje mocne wrażenia. Nota bene całą książkę można już ściągnąć ze strony Instytutu Poskiego w Wiedniu, z zakładki „publikacje”.

Druga książka wydana z inicjatywy Naszych Przyjaciół z Maria am Gestade to antologia najnowszych dramatów autorstwa: Wojciecha Tomczyka, Zyty Rudzkiej, Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk, Tadeusza Słobodzianka, Michała Walczaka i Mateusza Pakuły. Zatem trzymamy kciuki, aby im się poszczęściło i udało trafić na austriackie afisze! Wtedy naturalnie na przedstawienie pójdziemy i opiszemy ...

Instytut Polski w Wiedniu – mimo aktywności chochlika - wykonał kawał dobrej roboty, za co jako zagorzali teatromani z całego serca dziękujemy.

Poniżej zdjęcia autorstwa Jadwigi Hafner

Uniwersytet Wiedeński, Instytut Polski w Wiedniu

Rok 2015 został ustanowiony Rokiem Polskiego Teatru Publicznego. Z tej okazji Instytut Polski w Wiedniu organizuje konferencję „250 lat Teatru Publicznego w Polsce“, która jest zwieńczeniem wszystkich wydarzeń związanych z tą rocznicą zorganizowanych przez Instytut Polski w bieżącym roku.

W konferencji wezmą udział znamienici teatrolodzy, dziennikarze, reżyserzy i aktorzy z Polski i Austrii, którzy będą rozmawiać m.in. o roli i historii teatru publicznego w Polsce i innych teatrów narodowych w Europie, rozwoju technik teatralnych w Polsce, a także o polskim teatrze alternatywnym. Ważnym punktem programu będzie polski teatr telewizji, który od wielu lat stanowi fenomen w europejskiej kulturze teatralnej. Podczas konferencji zostaną zaprezentowane również dwie publikacje teatralne wydane przez Instytut Polski w Wiedniu z okazji Roku Teatru oraz interesujące filmy tematyczne.

Na zakończenie konferencji zaplanowana jest dyskusja dotycząca wzajemnych stosunków Polski i Austrii w dziedzinie teatru.