Białoruska pisarka Swietłana Aleksijewicz została tegoroczną laureatką Literackiej Nagrody Nobla - zadecydowała Szwedzka Akademia. Była jedną z głównych faworytek krytyków. To pierwszy Nobel w historii Białorusi.

Swietłana Aleksijewicz została nagrodzona "za polifoniczny pomnik dla cierpienia i odwagi w naszych czasach". Dziennikarze zgromadzeni na sali podczas ogłaszania nazwiska zwyciężczyni, werdykt Szwedzkiej Akademii przyjęli brawami.

Swietłana Aleksijewicz z Noblem to ukłon w stronę Kapuścińskiego?

 Aleksijewicz to białoruska pisarka i dziennikarka, która jest uznawana za mistrzynię reportażu literackiego. Czytelnicy znają ją przede wszystkim dzięki odważnym książkom, w których nie boi się poruszać trudnych dla Rosji tematów, takich jak choćby katastrofa w Czarnobylu czy radziecka interwencja w Afganistanie.

 Urodzona na Ukrainie, a mieszkająca na Białorusi i pisząca w języku rosyjskim Aleksijewicz była często wymieniana wśród głównych kandydatów do literackiego Nobla - krytycy zauważali, że Szwedzka Akademia powinna wyróżnić właśnie twórcę reportażu literackiego.

 "Literacki Nobel dla Swietłany Aleksijewicz byłby ukłonem w stronę twórczości Ryszarda Kapuścińskiego, także dziennikarza i reportażysty. >>Dagens Nyheter<< pisze, że źródła w Akademii Szwedzkiej jednoznacznie twierdzą, że Kapuściński miał otrzymać Nagrodę Nobla w 2007 roku. W styczniu tegoż roku jednak zmarł, a literackiego Nobla przyznano wówczas brytyjskiej pisarce Doris Lessing" - donosił kilkanaście godzin temu ze Sztokholmu Daniel Zyśk z Polkiej Agencji Prasowej.

 Aleksijewicz w 2015 r. została uhonorowana Nagrodą im. Ryszarda Kapuścińskiego za "Czasy secondhand. Koniec czerwonego człowieka" - zbiór reportaży o homo sovieticus. W 2011 r. jej "Wojna nie ma w sobie nic z kobiety" także dostała Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego oraz Literacką Nagrodę Europy Środkowej "Angelus".

"W pustce widzę piękno" - rozmowa ze Swietłaną Aleksijewicz >>

 Nagroda Nobla oznacza, że otrzyma 8 mln koron szwedzkich (1,1 mln dolarów), dyplom i medal. Ceremonia wręczenia odbędzie się w grudniu.

Literacki Nobel potrafi zaskoczyć

 Rok temu Nagroda Nobla w dziedzinie literatury trafiła w ręce francuskiego prozaika Patricka Modiano. Ostatnim wyróżnionym poetą był Szwed Tomas Transtroemer (w 2011 roku), natomiast dramaturgiem - Harold Pinter w 2005 roku.

 Szwedzka Akademia, choć tym razem postawiła na faworytkę krytyków i bokmacherów, lubi zaskakiwać publiczność. W ostatnim dziesięcioleciu kilka razy wybierano pisarzy niemal nieznanych nawet krytykom literackim, jak Chińczyk Gao Xingjian. Harold Pinter jest co prawda szeroko znany, lecz jego zaangażowanie w politykę sprawiło, że wybór ten postrzegany był jako kontrowersyjny. Także Nobel dla Austriaczki Elfriede Jelinek w 2004 roku podzielił środowiska literackie na świecie - tym razem krytykowano zaangażowanie pisarki w feminizm oraz jej lewicowe poglądy. Nagroda dla Orhana Pamuka spotkała się z aprobatą niemal wszędzie, poza ojczyzną pisarza, gdzie opinia publiczna nie umie mu wybaczyć, że otwarcie nazywa ludobójstwem rzeź Ormian przeprowadzoną przez jego rodaków na początku XX wieku.

 Najbardziej kontrowersyjnym Noblem literackim pozostaje jednak decyzja jury z 1974 roku, kiedy wybrano szwedzkich pisarzy: Eyvinda Johnsona i Harry'ego Martinsona. Obserwatorów oburzyło nie to, że nagrodzeni pisarze byli mało znani, ani nawet nie okoliczność, że wybierając ich pominięto takie sławy jak Graham Greene czy Saul Bellow. Kontrowersje wzbudził fakt, że obaj nagrodzeni literaci zasiadali w noblowskim panelu i uczestniczyli w głosowaniu wybierając laureata.

 Literacka nagroda Nobla przyznawana jest od 114 lat. Cztery razy wyróżniono nią dwie osoby jednocześnie, a siedem razy w ogóle nie wyłoniono laureata. Wśród 111 nagrodzonych pisarzy znalazło się 13 kobiet. Kandydatów zgłaszają poprzedni laureaci, członkowie podobnych akademii w innych państwach, profesorowie literatury i historii literatury z uczelni akademickich, przewodniczący związków pisarzy, PEN klubów z całego świata oraz sami członkowie Szwedzkiej Akademii.